Sinds 7 juni 2019 zijn twee exposities te zien die het rijke verleden van de Roermondse glasschilderkunst belichten: 'Een schat aan scherven' (in het Historiehuis) en 'Atelier Frans Nicolas' (in het Cuypershuis). Bij deze exposities verschijnt het boek Roermond Glazeniersstad.
Aan het boek hebben verschillende specialisten meegewerkt: prof. Joost Caen (docent conservatie en restauratie Universiteit Antwerpen), Kees Berserik (kunsthistoricus, Den Haag), Zsuzsanna van Ruyven-Zeman (kunsthistoricus, Maastricht), Dirk van de Leemput (cultuurwetenschapper, Maastricht University), Gerard van de Garde (lokaal historicus, Historiehuis Roermond) en Amber Janssens (master conservatie en restauratie, Gent).
De bundel opent met een korte inleiding in de geschiedenis van de productie van gebrandschilderd glas.
Daarna volgen vier bijdragen met achtergrondinformatie bij de expositie 'Een schat aan scherven'. Deze expositie is gewijd aan de archeologische glasvondst die in 2009 werd gedaan in een oude kelder aan de Roermondse Dionysiusstraat, de grootste vondst aan oud gebrandschilderd glas in de Benelux ooit.
- Het eerste van deze vier artikelen geeft een overzicht van enkele tientallen Roermondse glazenmakers en glasschilders, die tussen 1389 en 1810 vermeld worden in archiefbronnen.
- Daarna volgt een beschrijving van een honderdtal bijzondere fragmenten en stukken uit de glasvondst: een kunsthistorische analyse van de afbeelding, technische aspecten, datering, herkomst en opmerkingen over verwant materiaal.
- Aansluitend op deze beschrijving vatten dezelfde auteurs hun conclusies samen. Het merendeel is te dateren tussen 1550 en 1600. Een klein deel van de onderzochte glasmedaillons van hoge kwaliteit is. Waarschijnlijk zijn deze ruitjes afkomstig uit de grote glasschilderscentra Antwerpen en Leiden. De grote massa is van iets mindere kwaliteit en vrijwel zeker gemaakt door Roermondse glasschilders. Hieruit blijkt dat de 'democratering' van het gebruik van de elite om elkaar gebrandschilderde glazen te schenken zich al in de tweede helft van de 16e eeuw uitbreidde naar de middenklasse, en niet pas in de 17e eeuw.
- Het laatste van de vier artikelen plaatst de Roermondse glasvondst in een bredere kunsthistorische context. Zo blijkt een bepaald langwerpig motief van gestileerde bloemen en bladeren typisch te zijn voor de Rijn-Maasregio en het oude hertogdom Gelre. Verder zijn er vele tientallen voorbeelden van ruitjes met moreske-ornamenten, die tot nu toe alleen uit de Roermondse glasvondst bekend zijn.
Vervolgens zijn er twee artikelen met achtergrondinformatie bij de expositie 'Atelier Frans Nicolas'.
- Het eerste beschrijft het rijke bedrijfsarchief van het atelier, dat de afgelopen jaren voor het eerst beschreven is en nu gedigitaliseerd wordt. Hierbij zijn bijna tienduizend ontwerptekeningen aan het licht gekomen, waaronder een groot aantal kartons (1:1 werktekeningen, vooral voor kerkramen).
- Het tweede artikel beschrijft de glasvondst van 270.000 fragmenten, die in 2014 is gedaan aan het Wilhelminaplein in Roermond. Dit materiaal bestond voor het grootste deel uit productieafval van het atelier, gestort in de jaren 1890. Beide artikelen geven inzicht in de werkwijze van het atelier en de door het atelier toegepaste technieken.
Het boek eindigt met een verklarende woordenlijst, een literatuuroverzicht en een uitvoerig notenapparaat.
Groot formaat, harde kaft, 208 pagina's, isbn 9789090318325, € 19,95.
Verkrijgbaar in de museumwinkels van het Historiehuis en het Cuypershuis, bij VVV Midden-Limburg en bij diverse boekhandels in Limburg. Bestellen is mogelijk via roermond@plantage.nl (verkoopprijs + verzendkosten).